ضبط صفحه گرامافون با برق

پس از پایان جنگ جهانى اول، اختراعاتى در زمینهٔ ضبط صفحه گرامافون با برق اتفاق افتاد. ضبط صفحه گرامافون با برق از حدود سال 1925 میلادی آغاز شد. براى انجام این کار، وجود میکروفون جهت اخذ صوت و تبدیل آن به سیگنال‌هاى الکتریکی، از مهم‌ترین ضرورت‌ها بود. پس از ابداع فن پر کردن صفحه با برق، شرکت‌هاى ضبط صفحه، دستگاه‌هاى خود را با روش جدید تطبیق دادند. بین این شرکت‌ها در دعوت از هنرمندان معروف براى ضبط صفحه گرامافون با برق رقابت در گرفت. از آثار این دوره چند قطعه تار از "کلنل وزیری" و چند قطعه از "ابوالحسن صبا" و قره‌نى "وزیرى تبار"، همینطور صفحه‌هایى از آواز روح‌انگیز، تار "حسین سنجری" و نمونه‌هاى دیگرى را مى‌توان نام برد.

مهم‌ترین وجه تمایز تصنیف‌هاى این دوره با دورهٔ قبل، انعکاس اوضاع سیاسى و اجتماعى زمان است. در این دوره، عارف قزوینی، با تصنیف‌هاى تأثیرگذار خود با مضامین سیاسى و اجتماعی، جایگاه ویژه‌‌اى یافت. بیشتر تصنیف‌هاى عارف در صفحه گرامافون ضبط و پخش شد. نوازندهٔ بیشتر این صفحه‌ها نى داود بود. ملک‌الشعراء بهار نیز از دوران مشروطیت، شعرهایى مناسب اوضاع روز مى‌سرود. مشهورترین آنها ترانهٔ مرغ سحر است که آهنگ این تصنیف توسط ”مرتضى نى‌داود“ در دستگاه ماهور ساخته شد و یک‌بار توسط "ایران خانم" و بار دیگر توسط «ملوک ضرابی» در صفحهٔ گرامافون خوانده شد.

در امور ضبط و تکثیر و عرضهٔ صفحه، کمپانى‌هاى آلمانى و انگلیسى به رقابت مى‌پرداختند. این کمپانى در جذب و استفاده از هنرمندان مشهور نیز با یکدیگر رقابت داشتند.

ضبط صفحه تا چندى بعد از 1320 هـ .ش یعنى پس از فرو نشستن جنگ جهانى دوم، پس از چند سال وقفه مجدداً در ایران شروع شد. در واقع از سال 1325 ش دوباره این کار رونق یافت و آثار بسیارى از خوانندگان و نوازندگان ضبط و تکثیر شد؛ از جمله "ملوک ضرابی"، "عزت روح‌بخش"، "روح‌انگیز" ، "بنان"، "دلکش" ، "بدیع‌زاده" ، "مرضیه" و ... و نیز نوازندگانى چون، "مجید وفادار" ، "عباس شاپوری" ، "مهدى تاکستانی" ، "مهدى خالدی" و ... .

در سال 1324 ش. "مهدى خالدی" همراه ارکستر خود به همراه "جواد بدیع‌زاده" به هندوستان رفت و صفحاتى در آنجا ضبط کرد. این صفحه‌ها با آرم "صفحه‌هاى ایران جوان" منتشر مى‌شد.

کمپانى ”هیزماسترزویس“ نیز تعدادى صفحه با روکش سبز و با شیوهٔ جدید ضبط با برق انجام داد که از جمله آواز "بنان"، ترانه‌هاى محلى مازندرانى از "دلکش" با صداى "ابراهیم منصوری" و ترانه‌هایى از مرتضى احمدى با ارکستر "جواد معروفی" می توان نام برد.

در این دوره صفحه‌هایى از آوازهاى "داریوش رفیعی" و ویولون "پرویز یاحقی" ضبط شد.

اولین نمونه‌هاى موسیقى پاپ ایران آن دوره نیز در صفحات ضبط مى‌شد و خواستاران فراوان داشت؛ از جمله "ویگن"، "منوچهر سخایی" ، "منوچهر شفیعی" ، "پوران" و ... .

از اوایل دهه 1340 با تغییراتى که در تکنیک ضبط و ساخت صفحه پیش آمده بود، به جاى صفحات گرامافون، صفحات گرام به بازار آمد. این صفحات، نشکن بودند و مدت زمان بیشترى را در خود جاى مى‌دادند. در این حال تمام بازار صفحه، ویژه ترانه‌ها و تصنیف‌هایى بود که به مبتذل‌ترین شکل و محتوایش اجرا مى‌شد.

ورود صفحات موسیقى کلاسیک از خارج نیز ادامه داشت و حتى کمپانى‌هاى داخلى نیز گهگاه، آنها را کپى کرده و به قیمت ارزان‌تر مى‌فروختند. اما طرفداران آنها بسیار اندک بود.

از حدود سال‌هاى 1355-1353 ش تولید صفحه گرام متوقف شد و نوار کاست جاى آن را گرفت و تولید آثار موسیقى مردم‌پسند تبدیل به تجارت عظیمى شد. با تولید نوار، امکان شنیدن موسیقى از 10 دقیقه و 45 دقیقه به 60 و 90 دقیقه افزایش یافت و سهولت حفظ و نگهدارى آن نیز مورد توجه واقع شد.

منبع:آفتاب